تفاوت «سرمایه‌گذاران جسورانه» و «فرشتگان کسبوکار» چیست؟
سرمایه‌گذاری جسورانه گونه‌ای از تأمین مالی است که به‌طور خاص در شرکت‌ها یا کسب‌وکارهای با ریسک بالا سرمایه‌گذاری می‌کند.
به گزارش کارآفرینی پرس، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی باعنوان «تامین مالی شرکت‌ها از ایده تا بلوغ» نوشت: در بیشتر کشورها رشد کسب‌وکارهای نوپا با رشد صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه هم‌زمان بوده است.
برخلاف فرشته‌های کسبوکار، سرمایه‌گذاری جسورانه به‌طور معمول در مراحل نخستین شکل‌گیری استارت‌آپ اقدام به سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. آن‌ها به‌طور معمول به تأمین مالی کسب‌وکارهایی اقدام می‌کنند که نه تنها ایده خود را تبدیل به محصول کرده باشند، بلکه محصول خود را در بازار عرضه کرده و بخشی هر چند کوچک از بازار را در اختیار داشته باشند.
به عبارتی دیگر، سرمایه‌گذاری جسورانه بیش از آن‌که به شکل‌گیری کسبوکارها کمک کند، تمرکز خود را بر توسعه مقیاس کسب‌وکارهای کوچک و توانمند بازار معطوف می‌دارد. آن‌ها از ورود در مراحل اولیه یعنی هنگامی که سازمان کسبوکار به ثبات نرسیده و همچنان اقبال بازار به محصولات ناشناخته است و نیز در مراحل انتهایی یعنی هنگامی که نرخ رشد به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد، اجتناب می‌کنند.
سرمایه‌گذاری جسورانه خود به دو دسته صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی تقسیم می‌شوند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه به‌طور معمول منابع خود را از اشخاص ثالث تأمین می‌کنند و تلاش می‌کنند تا با شراکت در شرکت‌های نوپا و تزریق سرمایه به آن، پس از چند سال و در هنگام مناسب سهم خود را از آن شرکت به عموم مردم در بازار سرمایه واگذار کنند یا به شرکت‌های دیگری بفروشند (ادغام و تملیک). ساختار مالکیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه معمولاً از ترکیب یک شریک اصلی (General Partner) (که مدیریت صندوق را برعهده دارد) و چندین شریک با مسئولیت محدود (Limited Partner) تشکیل می شود. درحالی‌که شریک اصلی مسئولیت اداره امور و پیگیری امور صندوق را برعهده دارد، شریک مسئولیت محدود صرفا وظیفه تزریق سرمایه تعهد شده را دارد.
در مقابل، سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی عموماً از یک یا چند سرمایه‌گذار بزرگ تشکیل می‌شود و شریک با مسئولیت محدود ندارند. هدف اصلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، شناسایی سود مناسب از سرمایه‌گذاری به‌منظور جلب رضایت سهام داران (دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری) صندوق است. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی با منابع مالی شرکت مادر خود، به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا با هدف تکمیل زنجیره ارزش یا تقویت نوآوری در صنعت اقدام می‌کنند. عده‌ای معتقدند که سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی به‌دلیل برخورداری از دانش بیشتر در مورد بازار، فناوری و همچنین برخورداری از ترازنامه قوی و در نتیجه ظرفیت تبدیل شدن به یک سرمایه‌گذار صبورتر، نسبت به صندوق‌های جسورانه (VC) مزیت رقابتی دارند.
به‌طور کلی از مزایای «سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی» می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی به‌طور معمول دانش، تجربه و مهارت‌هایی را در اختیار استارت‌آپ‌ها قرار داده و در تهیه نهاده، جذب مشتری یا یافتن شرکای راهبردی کمک‌های شایانی می‌کنند.
- نفوذ بالا و شبکه گسترده سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی می‌تواند به عضویت کسبوکار نوپا در مجموعه صنعتی بزرگی منجر شود. ازاین‌رو فرصت مشارکت در تصمیم‌گیری مجموعه‌ای بزرگ‌تر و شبکه‌سازی بیشتر برای مدیران کسبوکار نوپا فراهم می‌شود.
- دیدگاه بلندمدت‌تر و راهبردی سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی منجر می‌شود تا این نهادها فشار کمتری را برای خروج از سرمایه‌گذاری به کسبوکار وارد کنند.
همچنین، ورود «سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی» می‌تواند چالش‌هایی به‌همراه داشته باشد، ا زجمله:
- سرمایه‌گذاران جسور شرکتی ممکن است متأثر از انگیزه‌های رقابتی، فعالیت کسبوکارها را به شبکه ارتباطات خود محدود کرده و بدین‌صورت کسبوکارها را از ارتباط با مشتریان بیشتر (که معمولاً رقیب سهامداران محسوب می‌شوند) محروم کنند.
- سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی به‌طور فعالانه در مدیریت کسبوکارها ایفای نقش می‌کنند. چنین رویکردی می‌تواند کنترلی بیشتر از حد قابل تحمل کارآفرینان بر استارت‌آپ‌ها اعمال کنند. برای مثال نظارت شدید بر فعالیت‌های استارت‌آپ در هیئت مدیره ممکن است باعث انحراف استارت‌آپ از اهداف و همچنین محروم ماندن از فرصت‌های نوآورانه شود. از سوی دیگر، چنین رویکردی ممکن است به افزایش وابستگی کسبوکار به شرکت مادر منجر شود.
- گاه سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی رویکردهایی راهبردی یا سیاسی به کسبوکار و محصولات آن داشته که لزوما سودآوری کسبوکار و رضایت کارآفرینان و سایر سهامداران را به همراه نخواهد داشت. ناهماهنگی در اهداف سهامداران مختلف کسبوکار می‌تواند به بروز اختلاف و آسیب به کسبوکار منجر شود.
تعداد سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی فعال جهان در سال‌های اخیر با سرعت زیادی رو به رشد بوده است. به‌طوری‌که در طول 10 سال گذشته تعداد این کسبوکارها بیش از 5برابر افزایش یافته است. هرچند به‌طور معمول صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در مراحل میانی و انتهایی مانند دوره C و D سرمایه‌گذاری می‌کنند، با این حال سرمایه‌گذاری‌های جسورانه شرکتی اقبال بیشتری به سرمایه‌گذاری در مراحل ابتدایی رشد شرکت نشان می‌دهند. به‌طوری‌که مطابق بررسی صورت گرفته در سال 2021، حدود (74%) از مؤسسه‌های سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی، هدف خود را بر محور جذب کسب‌وکارهای مراحل ابتدایی (دوره A و B) قرار داده‌اند.
مطالعات صورت گرفته در کشورهای مختلف نشان داده است که بسیاری از کسبوکارها، هدف بلندمدت خود را ادغام یا تملک توسط سایر شرکت‌ها بیان کرده‌اند. این مسئله نشان از اهمیت بالای مانع‌زدایی از مسیر ادغام و اکتساب شرکت‌ها در اقتصاد دارد. عدم چنین فرصتی به سقوط سرمایه‌گذاری‌های جسورانه به‌دلیل نبود راهبردهای خروج مناسب منجر خواهد شد.
در حال حاضر چندین صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه و سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی در کشور به فعالیت می‌پردازند.
دستورالعمل تأسیس صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه نخستین بار در سال 1395 در سازمان بورس اوراق بهادار به‌تصویب رسید که در ادامه، با تصویب دستورالعمل تأسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و خصوصی در سال 1397 منسوخ شد.
مطابق دستورالعمل مصوب سال 1397، به‌منظور بررسی مدارک و شرایط مربوط به اخذ موافقت اصولی تأسیس این صندوق‌ها، «کمیته بررسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و خصوصی» تشکیل شد که وظیفه بررسی مدارک و شرایط مربوط به اخذ موافقت اصولی تأسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه را برعهده دارد.
صندوق‌هایی که درنهایت مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کنند، پس از درج نماد معاملاتی خود در تابلو، قادر خواهند بود با پذیره‌نویسی از عموم مردم به تأمین مالی اقدام نمایند.
متقاضیان سرمایه‌گذاری، تنها پس از امضای فرم خوداظهاری و بیانیه ریسک که نمایانگر توانایی مالی و آگاهی آنان از ریسک‌های سرمایه‌گذاری در صندوق است قادر به شرکت در پذیره‌نویسی خواهند بود.
نمونه اساسنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه نیز ازسوی سازمان بورس و اوراق بهادار ابلاغ شده است که مطابق آن صندوق‌ها قادرند در شرکت‌های غیرسهامی عام یا شرکت‌های سهامی عام که سهام آن‌ها در بورس (به‌استثنای شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس) پذیرفته نشده باشد سرمایه‌گذاری کنند.
از سوی دیگر، حداقل (75%) از دارایی‌های صندوق به‌طور میانگین در هر ۶ ماه (مقاطع زمانی تهیه صورت‌های مالی ۶ ماهه و سالیانه) به استثنای 6 ماه اول از آغاز فعالیت باید در موضوع فعالیت اصلی سرمایه‌گذاری صندوق باشد.
همچنین حداکثر (35%) از کل دارایی این صندوق‌ها در هر زمان می‌تواند به سرمایه‌گذاری در یک شرکت اختصاص یابد.
در حال حاضر 16 صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار به فعالیت می‌پردازند.
علاوه بر این، تعدادی صندوق جسورانه نیز خارج از این ساختار تحت عناوین مختلف از جمله صندوق‌های پژوهش و فناوری فعالیت می‌کنند.
درخصوص سرمایه‌گذاری‌های جسورانه شرکتی، هیئت وزیران در سال 1399 به‌تصویب نمونه اساسنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (CVC) اقدام کرده است. بر این اساس، این صندوق‌ها شخصیت حقوقی مستقل بوده و به‌صورت غیردولتی، در قالب شرکت سهامی خاص/عام و به استناد مجوز کارگروه موضوع (ماده۸) آیین‌نامه اجرایی ماده (۴۴) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور به فعالیت خواهند پرداخت.
در حال حاضر، شرکت‌هایی چون همراه اول، گروه انتخاب، شرکت سرمایه‌گذاری صنایع پتروشیمی از سرمایه‌گذاری خطرپذیر جسورانه بهره برده و شرکت‌هایی چون فولاد مبارکه اصفهان و ملی مس در حال راه‌اندازی سرمایه‌گذاری جسورانه شرکتی خود هستند.
بنابر گزارش انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر ا یران، در سال 1400 به میزان 2,220 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری خطرپذیر صورت گرفته است. عمده این سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه خدمات آموزشی و سازمانی (13%)، فرهنگی، هنری، اخبار، رسانه، سرگرمی و بازی (12%)، تجارت الکترونیک (12%)، پزشکی، دارو و آرایشی و بهداشتی (10%) و نرم‌افزار و سخت‌افزار رایانه‌ای(9%) بوده است.
از منظر قراردادهای مورد استفاده در تأمین مالی جمعی نیز داده‌های موجود انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر نشان از غلبه تأمین مالی سهام در مقابل سایر ابزارهای مشارکتی یا شبه مشارکتی دارد. همچنین، گزارش این انجمن حاکی از آن است که به‌طور متوسط پس از طی ارزیابی‌های موشکافانه از هر 56 درخواست سرمایه‌گذاری، دو کسبوکار به مرحله عقد قرارداد و تأمین مالی می‌رسند.
بیشتر بخوانید:
- معرفی انواع مختلف فرشتگان کسبوکار بسته به تجربه فنی و کارآفرینی
- کارخانه کسبوکار چیست و برای چه اهدافی تاسیس می‌شوند؟
انتهای پیام/
