«تأمین مالی جمعی» چیست؟
اغلب فعالیت‌های تأمین مالی جمعی به‌صورت برخط و از طریق سکوهای دیجیتال صورت می‌پذیرد. این سکوها نقش واسط میان جمعیت (متشکل از «حامیان» در مورد تأمین مالی جمعی غیرانتفاعی، یا «سرمایه‌گذاران» برای تأمین مالی جمعی انتفاعی) و صاحبان پروژه را ایفا می‌کنند. جمعیت حامیان یا سرمایه‌گذاران معمولاً بسیار بالا بوده و هر کدام مبالغ کمی را تأمین مالی می‌کنند.
به گزارش کارآفرینی‌پرس، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی باعنوان «تامین مالی شرکت‌ها از ایده تا بلوغ» نوشت: فرایندی که در آن یک مالک پروژه به‌دنبال افزایش سرمایه‌گذاری از طریق یک سکو است، به عنوان «پویش تأمین مالی جمعی» شناخته می‌شود. پویش (Campaign) خود از سه مرحله تشکیل شده است:
- مرحله قبل از پویش که در آن پویش آماده شده و ایجاد می‌شود.
- مرحله پویش، که در آن سرمایه‌گذاری‌ها جمع‌آوری شده و به مسئول پروژه پرداخت می‌شود.
- مرحله نهایی پس از پویش که در آن پیگیری‌های ناظر به پویش (ازجمله اقدام‌های نظارتی) انجام می‌شود.
تأمین مالی جمعی را با توجه به بازدهی مورد انتظار پرداخت‌کنندگان می‌توان به دو دسته غیرانتفاعی و انتفاعی تقسیم کرد.
در تأمین مالی جمعی غیرانتفاعی، پرداخت‌کنندگان وجوه اهدافی غیر از کسب بازدهی مالی را دنبال کرده و به همین جهت اغلب پشتیبان یا حامی (Supporter) نامیده می‌شوند.
این در حالی است که در تأمین مالی جمعی انتفاعی، انگیزه پرداخت‌کنندگان کسب بازدهی مالی بوده و ازاین‌رو به آنان سرمایه‌گذار گفته می شود.
تأمین مالی جمعی غیرانتفاعی به تأمین مالی جمعی مبتنی بر بخشش و تأمین مالی جمعی انتفاعی مشتمل بر تأمین مالی جمعی مبتنی بر پاداش، سهام (یا سرمایه‌گذاری جمعی) و بدهی (یا وا مدهی جمعی) است.
حامیان شرکت‌کننده در تأمین مالی جمعی غیرانتفاعی یا مبتنی بر بخشش (Donation-based Crowdfunding) هیچ پاداشی برای مشارکتشان دریافت نمی کنند (اگرچه ممکن است به‌دلیل عمل اهدا، منافع شخصی غیرمستقیمی داشته باشند)، درحالی‌که سرمایه‌گذاران در تأمین مالی مبتنی بر پاداش (Reward-based Crowdfunding)، پاداش‌های متنوع غیرنقدی دریافت می‌کنند. چنین پاداشی می‌تواند به‌شکل پیش‌سفارش محصول یا به‌صورت شهرت و کسب اعتبار (مانند درج نام سرمایه‌گذار در میان حامیان پروژه تأمین مالی شده) باشد.
برخی از سکوهای تأمین مالی جمعی غیرانتفاعی در صورت موفقیت‌آمیز بودن عملیات تأمین مالی، هزینه‌ای بین 5 و 11 درصد از مبلغ کل تأمین مالی را به‌عنوان کارمزد دریافت می‌کنند.
همچنین برخی سکوهای دیگر نیز با کمک‌های داوطلبانه کسب درآمد می‌کنند.
سومین زیرشاخه تأمین مالی جمعی، سرمایه‌گذاری جمعی (Equity Crowdfunding or Crowdinvesting) است که به سرمایه‌گذاران مالکیت سهام یا قراردادهای ترکیبی از سهام و بدهی (Hybrid Security) (نوعی ابزار مالی که بخشی از ویژگی‌های سهام و برخی از ویژگی‌های بدهی را به‌طور هم‌زمان دارند) ارائه می‌کند.
سکوهای تأمین مالی جمعی اغلب با استفاده از دو عامل زیر قراردادهایی مشابه با سهام‌داری ارائه می‌کنند:
- ابزار ترکیبی (Mezzanine): نوعی ابزار تأمین مالی است که از ترکیب چند ابزار متنوع دیگر تشکیل شده است. متداول‌ترین آنها ابزارهایی مرکب از سهام و بدهی هستند که به وام‌دهنده این امکان را می‌دهد تا در صورت نکول، بدهی خود را به منافع سهام تبدیل کند.
- سهام تحت ضمانت (Detachable warrants): عرضه‌کنندگان سهام می‌توانند با هدف افزایش جذابیت سهام، به خریداران اختیار فروش سهام خود در قیمت و سررسیدی مشخصی اعطا کنند. بدین‌صورت، ریسک خریداری سهام به‌شدت کاهش یافته و تقاضا افزایش می‌یابد.
سکوهای سرمایه‌گذاری جمعی، با دریافت درصدی از مبالغ تأمین شده یا بخشی از سود حاصل از پروژه‌ها، کسب درآمد می‌کنند.
درنهایت وام‌دهی جمعی (Crowdlending or Peer to Peer Lending)، سکوهایی هستند که افراد و شرکت‌ها را قادر می‌سازند تا از انبوه مردم، در مقابل پرداخت نرخ سودی معین، تسهیلات دریافت کنند.
سکوهای بزرگ وام‌دهی جمعی از دو جهت به کسب درآمد می‌پردازند؛ ازیک طرف وام‌گیرندگان به جهت انجام عملیات رتبه‌بندی اعتباری و سایر خدمات پرداخت وام، کارمزد دریافت کرده و از طرف دیگر بخشی از سود حاصل شده سرمایه‌گذاران را اخذ می‌کنند. وامها به دو صورت بدون وثیقه یا همراه با وثیقه ارائه می‌شود.
در ایران دستورالعمل تأمین مالی جمعی در سال 1397 براساس بند «4» ماده (4) قانون بازار اورا ق بهادار (مصوب 1384) از سوی شورای عالی بورس و اوراق بهادار به تصویب رسید. براساس این دستورالعمل، مؤسسه‌های تأمین مالی جمعی تنها از طریق انعقاد قرارداد با نهادهای مالی تحت نظارت سازمان و اخذ مجوز از کارگروه ارزیابی مجاز به تأمین مالی جمعی هستند.
براساس ماده (11) و (12) این دستورالعمل، لازم است تا متقاضی حداقل ۱۰ درصد وجه مورد نیاز هر طرح را تأمین کند. حداکثر مقدار قابل تأمین از طریق هر تأمین‌کننده شخص حقیقی نیز حداکثر به میزان ۵ درصد از کل مبلغ هر طرح است.
در حال حاضر 19 مؤسسه تأمین مالی جمعی از فرابورس ایران مجوز فعالیت دارند که 17 مؤسسه از آنان فعال هستند (به نقل از تارنمای فرابورس ایران).
تا انتهای سال 1400، حدود 1,350 میلیارد تومان را نهادهای تأمین مالی جمعی دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار، تأمین مالی کرده است. تا این تاریخ 40 طرح مختلف از مسیر این سکوها ارائه شده که تنها 3 عدد (8%) از آنها موفق به جذب منابع تأمین مالی به میزان مورد نیاز نشده‌اند.
در این میان، کسب‌وکارهای با رده سنی کمتر از سه سال، (19%)، بین سه تا پنج سال (30%)، بین پنج تا ده سال (17%) و کسب‌وکارهای با سن بیش از ده سال (34%) از جذب مبالغ تأمین مالی را به خود اختصاص داده‌اند (سامانه تأمین مالی جمعی فرابورس).
بیشتر بخوانید:
- کارکرد «صندوق‌های پژوهش و فناوری» چیست؟
- تفاوت «سرمایه‌گذاران جسورانه» و «فرشتگان کسبوکار» چیست؟
- معرفی انواع مختلف فرشتگان کسبوکار بسته به تجربه فنی و کارآفرینی
- کارخانه کسبوکار چیست و برای چه اهدافی تاسیس می‌شوند؟
انتهای پیام/
