حوزههای پررشد استارتآپی در ترکیه
همسایه شمالغربی ایران در ماههای اخیر، در صدر بسیاری از اخبار سیاسی و اقتصادی قرار گرفته است. از سیاستها و اظهارات عجیب رجب طیب اردوغان تا اخبار مختلفی از کاهش ارزش پول ملی این کشور به گوش میرسد. با این وجود به نظر میرسد. اکوسیستم استارتآپی ترکیه، بیتوجه به این جنجالها همچنان با روندی صعودی به پیش میرود.
به گزارش کارآفرینی پرس، استارتآپهای ترکیه در چند سال اخیر از رشد قابلتوجهی برخوردار بودند و حتی شاهد شکلگیری چندین شرکت با ارزش بالای یک میلیارد دلار در این اکوسیستم بودیم. بخش قابلتوجهی از این پیشرفتها از سال ۲۰۱۸ تاکنون روی داده است.
۳ دوره مهم استارتآپی در ترکیه
برای بررسی روند شکلگیری و تکامل اکوسیستم استارتآپی ترکیه بهتر است از منظر زمانی به بررسی رشد آن بپردازیم. با این نگاه، سابقه فعالیت این اکوسیستم در قرن بیستویکم را میتوان به ۳ بازه مهم تقسیم کرد.
نخستین بازه بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ است که شاید بتوان آن را «دوره خودتامینی» (bootstrapping) نامید. در این دوره، هنوز اقتصاد مبتنی بر استارتآپها بهخوبی شکل نگرفته بود و به همین دلیل، منابع مالی کافی هم برای سرمایهگذاری وجود نداشت. این کمبود سرمایهگذار موجب شد استارتآپها اغلب با اتکا به منابع داخلی خودشان شکل گرفته و رشد کنند.
اما در دوره دوم که بین سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ بود، ورق برگشت. در این دوره شاهد ورود بازیگران مهم و تاثیرگذار به اکوسیستم استارتآپی ترکیه بودیم. به این ترتیب بود که استارتآپهای این کشور توانستند به سرمایههای خارجی هم دسترسی یابند. ورود سرمایهگذاران خطرپذیر حقیقی و شرکتی از کشورهای دیگر موجب شد استارتآپهای ترک نهتنها به سرمایه مورد نیاز دست یابند، بلکه از تجربیات و ارتباطات بینالمللی این سرمایهگذاران نیز بهرهمند شوند.
در نهایت به دوره سوم میرسیم که از سال ۲۰۱۸ آغاز شد و تاکنون ادامه دارد. این بازه را «دوره اوجگیری» اکوسیستم استارتآپی ترکیه مینامند. در این دوره با اولین یونیکورن (استارتآپ با ارزش بالای یک میلیارد دلار) در ترکیه روبهرو شدیم و پس از مدتی کوتاه، چند استارتآپ دیگر هم یونیکورنی شدند. همچنین برای اولینبار، یک استارتاپ از این کشور توانست وارد بازار بورس (نزدک در ایالات متحده) شود.
ستونهای اکوسیستم
هر اکوسیستم استارتآپی دارای چندین رکن مختلف است که وجود هر کدام برای ادامه حیات استارتاپها و شرکتهای نوآور ضروری است. بخش قابلتوجهی از این ارکان به نهادهای حمایتی اختصاص دارد. بیایید نگاهی بیندازیم به برخی از این نهادهای حمایتی در ترکیه:
۱.شتابدهندهها:
در حالی که در سال۲۰۱۰ فقط ۶ شتابدهنده در ترکیه وجود داشت، این رقم در سال۲۰۲۰ به ۶۵ مرکز افزایش یافت و در سال جاری نیز باز هم بر این تعداد افزوده شد. با وجود اینکه همهگیری کرونا موجب شد در عملکرد معمول بسیاری از شتابدهندهها در سراسر دنیا اخلال ایجاد شود، بسیاری از شتابدهندهها در ترکیه فعالیت خود را در این دوره به صورت آنلاین ادامه دادند.
یکی دیگر از تحولاتی که طی چند سال اخیر در ترکیه روی داده، روند تخصصیشدن شتابدهندههاست. هماکنون تعداد قابلتوجهی از شتابدهندهها در ترکیه فقط به ارائه خدمات به استارتآپها در یک صنعت مشخص یا حتی یک زیرشاخه از آن مشغولند. بازیسازی (گیمینگ) یکی از اصلیترین زمینههای فعالیت این شتابدهندههای تخصصی در ترکیه است. جالب است بدانید بین سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، تعداد شتابدهندههای تخصصی بازیسازی در ترکیه رشدی ۳۳ درصدی را تجربه کرد!
۲. مراکز رشد:
بیشتر مراکز رشد در ترکیه توسط پارکهای علم و فناوری ایجاد شدهاند. طی دهه اخیر، تعداد مراکز رشد در این کشور به ۸۲ مورد رسید. با توجه به اینکه بسیاری از شرکتهای نوآور نمیتوانند در بازه زمانی شتابدهی به رشد مورد نظر دست یابند، مراکز رشد بستری مناسب برای رشد و آمادگی این شرکتها فراهم میسازند. در حالی که در سال۲۰۱۰ فقط ۸ مرکز رشد در این کشور وجود داشت، این میزان در سال ۲۰۲۰ به ۸۱ مورد رسید.
۳. فضاهای کار اشتراکی:
از سال۲۰۱۰ شاهد شکلگیری دو فضای کار اشتراکی در ترکیه بودیم. سال ۲۰۱۶ سال رونق این فضاها بود و با ایجاد ۱۰مرکز جدید، تعداد آنها به ۲۳ مرکز رسید و در سال ۲۰۲۰ هم در نهایت به عدد ۳۶ افزایش یافت.
اما همهگیری کرونا موجب شد بسیاری از روندهای رایج در زمینه فعالیت این مراکز مختل شود. بسیاری از تیمهای استارتآپی مجبور به کار در خانه شدند. اما این مراکز هم بیکار ننشستند و تغییراتی در مدل کسبوکار خود دادند. این مراکز به جای ارائه خدمت معمول (کرایه میز) به ارائه خدمات دفتر مجازی و نیز یک سری خدمات دیگر پرداختند تا همچنان بتوانند به عنوان یکی از ستونهای اکوسیستم استارتاپی ترکیه، حرفی برای گفتن داشته باشند.
۴. پارکهای علموفناوری:
اولین پارک علموفناوری (یا همان تکنوپارک) در سال ۲۰۰۰ در ترکیه ایجاد شد و در حال حاضر، بیش از ۶ هزار شرکت فناور در این پارکها حضور دارند. در حالی که در سال ۲۰۱۰ فقط ۲۷ پارک علموفناوری در این کشور وجود داشت، این رقم در سال ۲۰۲۱ به ۶۸ مورد رسید. همچنین ۱۶ تکنوپارک دیگر در ترکیه در حال ساخت است. در حالی که تیمهای کوچکتر معمولا به شتابدهندهها، مراکز رشد و نیز فضاهای کار اشتراکی گرایش دارند، شرکتهای بزرگتر فناوری بیشتر از تکنوپارکها استقبال میکنند.
۵. سرمایهگذاران خطرپذیر:
استارتآپهای ترکیه این روزها نهتنها گزینهای جذاب برای سرمایهگذاران خطرپذیر این کشور، بلکه سرمایهگذارانی از سایر کشورهای دنیا تبدیل شدهاند. جذب سرمایه استارتآپهای ترکیه طی چند سال اخیر همواره روندی صعودی داشته است. نگاهی دقیقتر به این موضوع نشان میدهد در این سالها، برخی خانوادههای ثروتمند و باسابقه در اقتصاد ترکیه نیز وارد سرمایهگذاری استارتآپی شدهاند. قرارگرفتن این افراد در اکوسیستم استارتآپی نهتنها به تامین مالی پروژههای نوآورانه میانجامد، بلکه زمینه پذیرش هر چه بیشتر نوآوری در بدنه سنتی اقتصاد را نیز فراهم میسازد.
در ۹ ماه سال جاری میلادی، حدود ۱.۴ میلیارد دلار سرمایه خطرپذیر در قالب ۲۰۶ قرارداد توسط استارتآپهای ترکیه جذب شد. این میزان سرمایه رشدی ۱۷۷۰ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان میدهد.
از آنجا که صنعت بازیسازی از مهمترین حوزههای فعالیت اکوسیستم استارتآپی است، بخش قابلتوجهی از این سرمایهها جذب این بخش میشود. گزارشها نشانگر آن است که حدود ۲۰ درصد از کل این سرمایه خطرپذیر تزریقشده به اکوسیستم استارتاپی در سال۲۰۲۱ به شرکتهای بازیساز رسیده است.
البته سرمایهگذاری در این حوزه فقط توسط افراد و شرکتهای ثروتمند صورت نمیگیرد. نقش الگوی تامین مالی جمعی نیز در ترکیه بهتدریج پررنگتر میشود. به نظر میرسد پلتفرم (fonbulucu) که میتوان آن را کیکاستارتر ترکیه دانست، بهتدریج بهعنوان یک بخش مهم از بدنه سرمایهگذاری خطرپذیر مطرح میشود. در سال جاری میلادی، فقط ۵ قرارداد تامین مالی استارتآپها از طریق این پلتفرم آنکارایی صورت گرفت.
در مجموع در ۳ ماهه سال جاری، ترکیه از نظر حجم سرمایه خطرپذیر دریافتی استارتاپهایش جایگاه سیزدهم در اروپا و نیز جایگاه پنجم در خاورمیانه و شمال آفریقا را به خود اختصاص داد.
تسهیل کسبوکار در ترکیه
ترکیه همانند بسیاری از کشورهای دنیا، تلاشهای زیادی را برای تسهیل فعالیتهای اقتصادی انجام داده است. این کشور در چند سال گذشته یک سری اقدامات اصلاحی را برای کوتاهتر کردن فرآیندهای اداری، حذف مقررات زائد و غیرضروری، حذف برخی مالیاتها و کارآمدسازی سازمانهای صدور مجوز به انجام رسانده است.
ترکیه از نظر سهولت کسبوکار در سال ۲۰۱۷ در جایگاه ۶۹ در میان حدود ۲۰۰ کشور دنیا قرار داشت، اما با این اقدامات اصلاحی این رتبه به ۳۳ کاهش یافت.
با توجه به اینکه مقررات دستوپاگیر از جمله اصلیترین موانع رشد بازار استارتاپها به شمار میروند، بخشی از موفقیت استارتاپهای ترکیه در چند سال اخیر احتمالا به دلیل همین تسهیل مقررات بوده است.
حوزههای پررشد استارتآپی در ترکیه
اکوسیستم استارتآپی ترکیه دربردارنده تیمهایی فعال در حوزههای مختلف است. با این وجود، چند حوزه با بیشترین اقبال از سوی جوانان روبهرو شده و البته بیشترین حجم سرمایهگذاری خطرپذیر را نیز به خود اختصاص داده است. این حوزهها کدامند؟
۱. بازیسازی (گیمینگ)
موفقیت ۲ استارتآپ پیک (Peak) و نیز رولیک (Rollic) در جذب سرمایههای خارجی موجب شد نگاهها به صنعت بازیسازی در ترکیه جدیتر شود. از آن زمان تاکنون شاهد شکلگیری انبوهی از تیمهای بازیسازی در این کشور بودیم. فقط از سال۲۰۱۹ تا اوایل۲۰۲۱، بیش از ۲۰۰ استودیوی بازیسازی در ترکیه ایجاد شد. در مجموع حدود ۴۵۰ استودیو بازیسازی در ترکیه به فعالیت مشغولند. به این ترتیب، این کشور به یکی از قطبهای بازیسازی در اروپا تبدیل شده است.
این وضعیت به جذب سرمایهگذاران خطرپذیر از سراسر دنیا نیز انجامیده است. برای مثال فقط طی ۷ ماه نخست سال۲۰۲۱، ۳۲ استارتاپ بازیسازی ترکیه موفق به جذب ۲۲۴ میلیون دلار سرمایه شدند که رکورد جدیدی در نوع خود در این صنعت در ترکیه به شمار میرود.
۲. تجارت الکترونیک
حوزه تجارت الکترونیک معمولا جزو پرسودترین بخشها در کسبوکارهای مبتنی بر فناوری دیجیتال است. به همین دلیل، هیچ تعجبی ندارد که این حوزه مورد توجه فعالان استارتاپی ترکیه قرار دارد.
شرکت ترندیول (Trendyol) را باید موفقترین شرکت ترک در این زمینه دانست که با جذب سرمایه ۱.۵ میلیارد دلاری، موفق شد لقب اولین شرکت دکاکورن (شرکت با ارزش بالای ۱۰ میلیارد دلار) را به دست آورد. ارزش کنونی این شرکت حدود ۱۶میلیارد دلار است. از سوی دیگر، پذیرش هپسیبورادا (با ارزش حدود ۴ میلیارد دلار) در بورس نزدک (نیویورک) از دیگر موفقیتهای حوزه تجارت الکترونیک ترکیه به شمار میرود. در چند سال اخیر، شاهد شکلگیری تعداد زیادی استارتاپ دیگر نیز در این زمینه بودیم.
۳. تحویل سفارش
خرید آنلاین بدون وجود خدمات تحویل سریع، جذابیت چندانی ندارد. به همین دلیل، استارتاپهای متعددی برای ارائه این خدمات در ترکیه شکل گرفتند که برخی از آنها توانستهاند به موفقیتهای خوبی نیز دست یابند. گتیر (Getir) که در سال ۲۰۱۵ شکل گرفت و نیز یمکسپتی (Yemeksepeti) که حدود ۲ دهه پیش ایجاد شد، از پیشتازان این بازار هستند که به ترتیب در زمینه تحویل سریع سفارشهای سوپرمارکتی و نیز غذای رستورانی به فعالیت مشغولند. موفقیتهای این استارتآپها نیز به جذابیت این حوزه و حضور تیمهای جدید و نوآور دیگر انجامیده است.
۴. فینتک
خدمات مالی بر بستر دیجیتال از سودآورترین حوزههای فعالیت در دنیای استارتآپی به شمار میرود. البته در برخی کشورها، وجود مقررات سختگیرانه و دستوپاگیر موجب میشود استارتآپهای فینتک نتوانند بهراحتی به نوآوری و ارائه راهحلهای متفاوت بپردازند. اما ترکیه تا حدی از این قاعده مستثنی است. دولت ترکیه در چند سال اخیر با تغییر بسیاری از مقررات، زمینه را برای فعالیت هر چه بیشتر در حوزه فینتک فراهم کرده است. به همین دلیل، تعداد استارتآپهای ترک فعال در حوزههایی مختلف فینتک و به ویژه بانکداری نوین و رمزارزها به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
باشگاه شرکتهای چند میلیارد دلاری ترکیه
در سال ۲۰۱۹، هیچ شرکت حوزه فناوری دیجیتال با ارزش بالای یک میلیارد دلار در ترکیه وجود نداشت. اما چند اتفاق مهم در اکوسیستم استارتآپی ترکیه، همه چیز را تغییر داد.
ابتدا شاهد خرید شرکت بازیسازی پیک (Peak) به ارزش ۱.۸ میلیارد دلار در سال۲۰۲۰ بودیم و به این ترتیب، اولین یونیکورن ترک شکل گرفت. در سال۲۰۲۱، شرکتهای دریم گیمز (Dream Games) و گتیر (Getir) موفق به جذب سرمایه شدند و در کنار پیک، به عنوان یونیکورنهای جدید قرار گرفتند. اندکی بعد، شرکت هپسیبورادا (Hepsiburada) توانست با ارزشی حدود ۳.۸ میلیارد دلار در بورس نزدک نیویورک پذیرفته شود و تریندیول (Trendyol) نیز توانست در یک افزایش سرمایه دیگر مبلغ ۱.۵میلیارد دلار را جذب کند و به اولین دکاکورن (شرکت با ارزش بالای ۱۰ میلیارد دلار) ترکیه تبدیل شود.
به این ترتیب، باشگاه یونیکورنهای ترکیه که در سال۲۰۱۹ هیچ عضوی نداشت، طی کمتر از ۲ سال ۵ عضو جدید یافت!
البته ماجرای یونیکورنشدن شرکت دریم گیمز نیز در نوع خود جذاب است. فاصله بین ایجاد این شرکت و یونیکورنشدنش فقط ۲۳ ماه بود! به این ترتیب، دریم گیمز توانست رکورد سریعترین زمان تبدیل به یونیکورن در ترکیه را به خود اختصاص دهد.
اما آیا باشگاه یونیکورنهای ترکیه قرار است به همین شرکتها محدود بماند؟ جالب است بدانید برخی کارشناسان با بررسی وضعیت چندین شرکت برتر دیگر در اکوسیستم استارتآپی ترکیه اینگونه نتیجهگیری میکنند که طی ۲ سال آینده احتمالا شاهد دو برابر شدن تعداد یونیکورنها در این اکوسیستم باشیم!
نگاهی به اکوسیستم استارتآپی استانبول
ترکیه با جمعیتی ۸۴ میلیون نفری که حدود نیمی از آنها زیر ۳۲ ساله هستند، بیشترین جمعیت جوان را در اروپا به خود اختصاص داده است. همین ویژگی سبب شده استانبول به یکی از بهترین شهرها برای عرضه محصولات و خدمات نوآورانه تبدیل شود. اکوسیستم استارتآپی استانبول در سالهای اخیر به لطف وجود سازمانهای مختلف حمایتی، رویدادهای متنوع و نیز کارآفرینان موفق توانسته رشد خوبی را تجربه کند. در مجموع بیش از ۸۰ سازمان فعال برای حمایت از استارتاپها در استانبول وجود دارد که در میان آنها میتوان به نامهایی آشنا مثل پلاگ اند پلی (Plug and Play) اشاره کرد.
همچنین هرساله تعداد زیادی رویداد به ویژه در حوزههایی مثل بازیسازی یا فینتک در این شهر برگزار میشود که موجب تقویت ارتباطات بین تیمهای فعال و همچنین جذب استعدادهای موجود میشود. از سوی دیگر، موفقیتهای چشمگیر برخی استارتآپهای این شهر در جذب سرمایههای خارجی و پیوستن آنها به جمع یونیکورنها نیز بر اشتیاق جوانان و سرمایهگذاران برای حضور در اکوسیستم استارتاپی افزوده است.
اکوسیستم استارتآپی استانبول در سالهای اخیر در دو حوزه مشخص از رشد خوبی برخوردار بوده است. اولین حوزه به صنعت بازیسازی مربوط میشود. بخش قابلتوجهی از سرمایههای خارجی جذبشده در این اکوسیستم به استارتاپهای بازیساز مربوط میشود. دومین حوزه نیز به هوش مصنوعی، کلانداده و تحلیل داده مربوط میشود. جالب است بدانید ترکیه با جذب حدود ۳.۴ میلیارد دلار سرمایه در زمینه هوش مصنوعی، جایگاه اول را در این زمینه در خاورمیانه به خود اختصاص داده است. طی ۵سال گذشته حدود ۲۰۰ شرکت فعال در زمینه هوش مصنوعی موفق به جذب سرمایه شدند.
معرفی چند استارتآپ موفق ترکیه
استارتآپ پرایسینک (Prisync)
این استارتآپ به ارائه راهحلهای سفارشی به کسبوکارها برای قیمتگذاری بهتر میپردازد. شرکتها میتوانند با بهرهگیری از الگوریتم این شرکت، قیمتهای خود را بر اساس قیمتهای رقبا، موجودی انبارها و نیز بهینهسازی قیمت با هدف دستیابی به بیشترین میزان مشتری و سود به صورت همزمان میپردازد. پرایسینک مشتریان زیادی در سراسر دنیا یافته و به آنها خدمت ارائه میدهد.
استارتآپ بیتاکسی (BiTaxi)
بیتاکسی از مشهورترین استارتآپهای ترکیه است که به ارائه خدمات تاکسی اینترنتی میپردازد. این استارتآپ مستقر در استانبول تاکنون موفق به جذب ۲میلیون دلار سرمایه خطرپذیر شده است.
استارتآپ مدانیسا (Modanisa)
صنعت پوشاک از جمله مهمترین صنایع ترکیه به شمار میرود که علاوه بر نیازهای داخلی، صادرات گستردهای به کشورهای دیگر دارد. استارتآپ مدانسیا یک فروشگاه آنلاین است که با هدف معرفی و فروش پوشاک ویژه خانمهای محجبه فعالیت میکند. البته بازار فروش مدنسیا به ترکیه محدود نیست و مشتریانی از کشورهای مختلف، به ویژه کشورهای خاورمیانه از آن خرید میکنند. این استارتاپ در سال ۲۰۱۱ با سرمایهای حدود نیم میلیون دلار آغاز به کار کرد.
استارتآپ یویو (YOYO)
یویو معروفترین استارتاپ کرایه خودرو در ترکیه است. این استارتآپ که توانسته بیش از ۵ میلیون دلار سرمایه نیز جذب کند، امکان کرایه ساعتی خودرو بدون راننده را در ترکیه فراهم میکند. کاربران پس از ثبت آنلاین سفارش میتوانند با استفاده از گوشی خود اقدام به باز کردن قفل خودرو کنند. هزینه استفاده از خودرو به صورت خودکار محاسبه شده و به اطلاع کاربر میرسد.
پایان پیام/