استارتاپهای بازیمحور کشور روی رادار سرمایهگذاران

صنعت بازیهای ویدیویی در ایران در آستانهٔ جهشی نوین قرار گرفته است. برنامهٔ «سکوی پرش غزال» با هدف حمایت هدفمند از تیمهای نوآور، تلاش کرده با ترکیب آموزش، منتورینگ و سرمایهگذاری، بستر تازهای برای بازیسازان جوان فراهم کند؛ مسیری از ایده تا جذب سرمایه.
به گزارش کارآفرینی پرس، فارس نوشت: صنعت بازیهای دیجیتال، بهعنوان یکی از روبهرشدترین شاخههای فناوری در دنیا، به فضایی برای خلق فرصتهای کارآفرینی تبدیل شده است. با وجود استعدادهای فراوان در ایران، کمبود منابع مالی و مسیرهای شفاف سرمایهگذاری، همواره یکی از چالشهای اصلی برای تیمهای بازیساز بوده است.در پاسخ به این نیاز، برنامهٔ «سکوی پرش غزال» توسط بنیاد ملی بازیهای رایانهای و با همکاری نهادهایی مانند صندوق نوآوری و شکوفایی ریاستجمهوری، سامانهٔ کارن و استورهایی مانند کافهبازار و مایکت، طراحی شد تا پلی میان استارتاپها و سرمایهگذاران باشد؛ مسیری از ایده تا رشد در مسیر حرفهای.در این گزارش با حضور «علیرضا فراهانی» معاون کسبوکار و امور محتوایی بنیاد ملی بازیهای رایانهای به تشریح گامبهگام فرآیند سرمایهگذاری، نقش نهادهای مشارکتکننده و مدلهای حمایتی در این برنامه میپردازیم.
کشورها چگونه از بازیسازها حمایت میکنند؟
در بسیاری از کشورها، دولتها با ارائهٔ حمایتهای مالی، معافیتهای مالیاتی و برنامههای آموزشی، نقش مهمی در توسعهٔ صنعت بازیهای ویدیویی ایفا میکنند.از آوریل ۲۰۲۵، بریتانیا «اعتبار هزینههای بازیهای ویدیویی» (VGEC) را جایگزین برنامهٔ قبلی VGTR کرده است. این اعتبار ۳۴٪ از هزینههای واجد شرایط را پوشش میدهد و برای بازیهایی که در بریتانیا تولید میشوند، قابل استفاده است. این برنامه به توسعهدهندگان کمک میکند تا هزینههای تولید را کاهش دهند و سرمایهگذاری بیشتری جذب کنند.فرانسه از سال ۲۰۰۵ برنامهای را اجرا کرده که به توسعهدهندگان بازیهای ویدیویی اجازه میدهد تا ۳۰٪ از هزینههای تولید را بهعنوان اعتبار مالیاتی دریافت کنند. این برنامه در سال ۲۰۱۶ بهبود یافته و سقف آن به ۶ میلیون یورو افزایش یافته است. دولت آلمان از سال ۲۰۱۹ برنامهای با بودجهٔ سالانه ۵۰ میلیون یورو برای حمایت از توسعهدهندگان بازی اجرا میکند. این برنامه به شرکتها کمک میکند تا در بازارهای بینالمللی رقابتپذیر شوند و پروژههای نوآورانه را توسعه دهند.دولت استرالیا از طریق سازمانScreen Australia، بودجهای تا سقف ۱۰۰ هزار دلار استرالیا برای توسعهٔ بازیهای مستقل با هزینههای تا ۵۰۰ هزار دلار ارائه میدهد.در می ۲۰۲۴، برزیل قانون جدیدی را تصویب کرد که مشوقهای مالیاتی برای تولید بازیهای ویدیویی ارائه میدهد. بر اساس این قانون، افراد میتوانند تا ۶٪ و شرکتها تا ۴٪ از مالیات درآمد خود را به سرمایهگذاری در تولید بازیها اختصاص دهند و معافیتهای مالیاتی معادل دریافت کنند. همچنین، مالیات بر واردات تجهیزات توسعهٔ بازی کاهش یافته و فرآیند واردات سادهتر شده است.
دولت چین در سال ۲۰۱۶ ورزشهای الکترونیکی را بهعنوان بخشی از برنامههای راهبردی ملی برای صنایع نوظهور دیجیتال معرفی کرد. این اقدام به رشد سریع صنعت بازی و ورزشهای الکترونیکی در چین کمک کرده است.در سال ۲۰۲۲، دولت روسیه صنعت بازی را بهعنوان بخشی از صنعت فناوری اطلاعات به رسمیت شناخت که به توسعهدهندگان امکان بهرهمندی از مزایایی مانند کاهش نرخ بیمه، اجارههای ترجیحی و معافیتهای نظامی را میدهد. این اقدامات به منظور حمایت از توسعهدهندگان بازیهای ویدیویی در روسیه انجام شده است.این نمونهها بخشی از حمایتهای دولتی ارائهشده در دنیا برای بازیسازان و صنعت بازیسازی بوده است.در ایران هم تلاشهایی برای حمایت از این صنعت صورت گرفته که به یکی از نمونههای آن میپردازیم.
۱. شروع فرآیند: تیم، ایده، ارائه
به گفتهٔ فراهانی «مسیر سرمایهگذاری در «سکوی پرش غزال» با ارائهٔ اولیه از سوی تیمهای استارتاپی آغاز میشود.»این ارائه باید جذاب و جامع، و شامل عناصری کلیدی باشد که فراهانی اینگونه آنها را نام میبرد:«* معرفی تیم: سوابق، تخصصها و انسجام تیمی* تشریح مسئله: بیان واضح و دقیق مسئلهای که استارتاپ قصد دارد آن را حل کند.* راهحل پیشنهادی: ارائهٔ راهحل پیشنهادی استارتاپ برای حل مسئله.* مدل کسبوکار: توضیح نحوهٔ کسب درآمد و پایداری مالی استارتاپ.* تحلیل بازار: بررسی بازار هدف، رقبا و فرصتهای موجود.* برنامهٔ رشد: ارائهٔ برنامهٔ توسعهٔ محصول، بازاریابی و گسترش کسبوکار.* نیازهای مالی: تعیین میزان سرمایهٔ مورد نیاز و نحوهٔ استفاده از آن.»
۲. تصمیمگیری اولیه: آیا ناشر حاضر است؟
پس از ارائهٔ تیم استارتاپی، نوبت به تصمیمگیری اولیه در خصوص ظرفیتهای آن میرسد. در اینجا ناشر بهعنوان یک عنصر کلیدی وارد عمل میشود. در این مرحله دو سناریو وجود دارد:* ارائه تأیید شود: در صورت تأیید طرح توسط ناشر، تیم مستقیماً وارد مرحلهٔ منتورینگ میشود.* ارائه تأیید نشود: تیم به مرحلهٔ بازطراحی و بهبود هدایت خواهد شد تا در مسیرهای دیگر (وام، شتابدهی یا همگرایی) مورد حمایت قرار گیرد.
۳. منتوری: جایی برای بلوغ ایده
معاون کسبوکار بنیاد ملی بازیهای رایانهای دربارهٔ مرحلهٔ بعدی سکوی پرش غزال میگوید «تیمهایی که وارد مرحلهٔ منتورینگ میشوند، تحت راهنمایی متخصصان باتجربه قرار میگیرند. منتورها یا مشاوران خبره، تیمها را راهنمایی میکنند تا آنها طرح خود را بهبود بخشند و آمادگی لازم را برای جذب سرمایه کسب کنند.»این راهنماییها در حوزههای زیر صورت میگیرد:* بهبود مدل کسبوکار: اصلاح و بهینهسازی مدل کسبوکار استارتاپ.* توسعهٔ محصول: ارتقای کیفیت و ویژگیهای محصول یا خدمت استارتاپ.* استراتژی بازاریابی: تدوین و اجرای استراتژی بازاریابی مؤثر.* مهارتهای مدیریتی: آموزش و تقویت مهارتهای مدیریتی اعضای تیم.* شبکهسازی: ارتباط با افراد و سازمانهای مرتبط در صنعت.
۴. انتخاب توسط ناشر: تصمیمگیری نهایی برای سرمایهگذاری
پس از مرحلهٔ منتوری، ناشران بهعنوان نهادهای سرمایهگذار و تصمیمگیران مهم، دوباره تیمها را ارزیابی میکنند و در صورت تأیید، تیمهای موردنظر خود را برای سرمایهگذاری انتخاب میکنند. ملاکهای مهم برای انتخاب نهایی به شرح زیر هستند:* ظرفیت رشد: بررسی پتانسیل رشد و توسعهٔ استارتاپ در آینده.* تیم قوی: ارزیابی تواناییها و تعهد تیم استارتاپی.* مدل کسبوکار پایدار: اطمینان از پایداری و سودآوری مدل کسبوکار.* مزیت رقابتی: بررسی مزیت رقابتی استارتاپ نسبت به رقبا.
۵. مسیرهای جایگزین: اگر ناشر انتخاب نکند
اگر ناشر بعد از مرحلهٔ منتوری، تیم را تأیید و انتخاب نکند، برنامهٔ «سکوی پرش غزال» مسیرهای حمایتی دیگری را به تیم ارائه میدهد:* وام: کمکهزینه برای پیشبرد توسعه؛ تیم میتواند برای تأمین مالی، وام دریافت کند. این وام به تیم کمک میکند تا هزینههای اولیهٔ خود را تأمین کند و به توسعهٔ محصول بپردازد.* شتابدهی: ورود به برنامههای ساختاریافتهٔ رشد و آموزش؛ تیم میتواند وارد برنامههای شتابدهی شود. برنامههای شتابدهی با ارائهٔ آموزش، مربیگری و فضای کار اشتراکی، به استارتاپها کمک میکنند تا برای جذب سرمایه و رشد سریع آماده شوند.* همگرایی: ترکیب منابع، تیمها و تخصصها برای افزایش شانس موفقیت؛ همگرایی یا ادغام با تیمهای دیگر میتواند به تیمها کمک کند تا با ترکیب منابع و تخصصهای خود، شانس موفقیت خود را افزایش دهند.
۶. سرمایهگذاری: ورود منابع مالی برای جهش
فراهانی میگوید «اگر ناشر تیم را تأیید و انتخاب کند، سرمایهگذاری روی تیم انجام میشود که میزان آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. اما به هر حال از طریق یکی از مسیرهای مالی زیر تأمین سرمایه صورت میگیرد:* صندوق نوآوری (Innovation Fund): این صندوق ۵۰ درصد ضمانت ارائه میدهد که سرمایهگذاریها را تا ۴ برابر سرمایهٔ اولیه افزایش میدهد؛* صندوق پژوهش (Research Fund): این صندوق نسبت تأمین مالی ۱:۱ را ارائه میدهد؛* استارتآپ (Start-up Fund): این صندوق از ۱۰۰ استارتآپ با مبلغ کل ۲ میلیارد تومان حمایت میکند؛* بنیاد (Foundation): این بنیاد مبلغ ۲ میلیارد تومان را تخصیص میدهد.»این مدلها، ساختار سرمایهگذاری انعطافپذیری را فراهم کردهاند تا تیمها در هر مرحله از رشد از حمایت مناسب بهرهمند شوند.
۷. سطوح سرمایهگذاری: بسته به بلوغ تیم
به گفتهٔ فراهانی «در برنامهٔ سکوی پرش غزال، سطوح مختلف سرمایهگذاری با اهداف متفاوتی تعریف شده است. این سطوح عبارتاند از:* بیش از ۲۰ میلیارد تومان: در این سطح، هدف اصلی رشد شتابدار و فروش شرکت است. این سطح از سرمایهگذاری معمولاً برای استارتاپهایی در نظر گرفته میشود که به مرحلهٔ بلوغ رسیدهاند و ظرفیت زیادی برای کسب سود دارند.* بین ۱۰ تا ۲۰ میلیارد تومان: در این سطح، صندوقهای سرمایهگذاری با تأیید ناشران، سرمایهگذاری میکنند. این سطح از سرمایهگذاری معمولاً برای استارتاپهایی در نظر گرفته میشود که ظرفیت رشد خوبی دارند، اما هنوز به مرحلهٔ بلوغ نرسیدهاند.* کمتر از ۱۰ میلیارد تومان: در این سطح، تیم به سمت همگرایی یا برنامههای شتابدهی هدایت میشود. این سطح از سرمایهگذاری معمولاً برای استارتاپهایی در نظر گرفته میشود که نیاز به آموزش، مربیگری و راهنمایی بیشتری دارند.
۸. نقش «اپاستورها»؛ تبلیغات و یک شانس دیگر!
«اپاستور» یک سرمایهگذار یا «استور» است که میتواند تیم را برای سرمایهگذاری انتخاب کند. فراهانی دربارهٔ این عنصر زیستبوم بازی میگوید «اگر اپاستور تیمی را انتخاب کند، مسیر فرآیند به مرحلهٔ «ناشر انتخاب کرد» باز میگردد. این امر به تیمها فرصت دیگری برای جذب سرمایه از طریق ناشران میدهد.»استورها در این برنامه بهجای حمایت مالی مستقیم، از مدل تبلیغاتی استفاده کردهاند:* بیش از ۵ میلیارد تومان اعتبار تبلیغاتی؛* سرمایهگذاری مستقیم ۱ میلیارد تومانی تبلیغاتی با مدل ۱:۱.این مشارکت باعث رشد سریعتر و بهتر دیدهشدن بازیهای منتخب میشود.ضمن آنکه اپاستورها بهعنوان «سرمایهگذاران مکمل» وارد عمل میشوند.فراهانی توضیح میدهد «اگر تیمی توسط ناشر اولیه رد شود، ولی اگر اپاستور آن را بپذیرد، وارد مسیر سرمایهگذاری خواهد شد و به مرحلهٔ انتخاب ناشر بازمیگردد. این سازوکار، انعطافپذیری برنامه را افزایش میدهد و از حذف کامل تیمها جلوگیری میکند.»
خروجیهای رویداد سکوی پرش غزال در عمل
فراهانی با مرور تجربهٔ این سازوکار به یکی از مهمترین رویدادهای این برنامه، با عنوان «دوشنبههای استارتاپی + سکوی پرش غزال» در ۱۶ بهمن ۱۴۰۳ اشاره میکند که در آن بیش از ۱۰۰ جلسهٔ B2B، ۳۵ کنفرانس تخصصی و ۳ پنل تخصصی برگزار شد. در این رویداد ۱۰ تیم از میان ۳۰ تیم اولیه به مرحلهٔ نهایی راه یافتند که مجموع سرمایهٔ درخواستی آنها بیش از ۴۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بود.
الگویی بومی برای توسعهٔ پایدار صنعت بازی
برنامهٔ «سکوی پرش غزال» صرفاً یک طرح حمایتی نیست. بلکه الگویی کامل برای شکلدهی به یک زیستبوم پایدار در صنعت بازیهای دیجیتال است. این برنامه با تلفیق آموزش، منتوری، سرمایهگذاری ساختاریافته و بهرهگیری از ظرفیت نهادهای خصوصی و دولتی، توانسته بستری برای رشد و بلوغ استارتاپهای خلاق فراهم کند.آیندهٔ صنعت بازی در ایران، در گرو همین برنامههای منسجم و هوشمندانه است؛ جایی که خلاقیت، حمایت و سرمایه در یک مسیر مشخص بههم میرسند.پینوشت: لازم به ذکر است این مدل سرمایهگذاری در سال پیش توسط بنیاد ملی بازیهای رایانهای اجرا شده و با توجه به تغییرات مدیریتی این مجموعه، ممکن است در سال جدید مدل دیگری در این حوزه به کار گرفته شود.
انتهای پیام/