تعدیل نیرو در استارتاپها؛ یک واکنش طبیعی یا سوءاستفاده از وقفه موقت بازار؟
آلبرت بغزیان: تعدیل نیروها واکنش طبیعی به جنگ نیست، محصولِ بیپشتوانگی نیروی کار و اقتصاد ناپایدار است.
به گزارش کارآفرینی پرس به نقل از اکوموتیو، در حالی که اخبار تعدیل نیرو در برخی استارتاپهای ایرانی از جمله کارنامه، علیبابا و دنسه بازتاب زیادی در رسانهها داشته است، پرسش اساسیای که اینجا مطرح میشود این است: آیا موج فعلی تعدیلها، واکنشی طبیعی به شرایط بحرانی است یا بیشتر محصول ضعف مزمن بازار کار و نبود حمایتهای ساختاری از نیروی انسانی ؟
آلبرت بغزیان، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با اکوموتیو بیان کرد:
«ما امروز شاهد یک موج گسترده از تعدیل نیرو در شرکتها هستیم. از نگاه من، این تعدیلها بیش از آنکه ناشی از یک اتفاق خاص یا شوک واقعی اقتصادی باشد، به نوعی بهانهای شده تا برخی شرکتها هزینههای نیروی انسانی را در یک دوره رکود یا افت موقت فعالیت، نپردازند.»
کارنامه؛ یک نمونه از تصمیم سخت در بحران
کارنامه در بیانیهای رسمی اعلام کرد که بهدلیل افت شدید درآمد و کاهش نقدینگی، ناچار شده با ۱۶ درصد از نیروهای خود خداحافظی کند. این استارتاپ تأکید کرد:
«درآمد ما در ماه گذشته کاهش شدیدی داشت و این کاهش، بخش قابل توجهی از ذخایر نقدی ما را مصرف کرد… در این تنگنای نقدینگی، تأمین مالی از بانکها یا بازار سرمایه ممکن نبود و ناچار به انتخاب بین بد و بدتر شدیم.»
با این حال بغزیان توضیح داد چنین واکنشی نهتنها الزامی نبوده، بلکه نشاندهنده نبود تابآوری و ضعف قراردادهای کاری است:
«اتفاق بزرگی در بازار نیفتاده، بهجز کاهش تقاضا برای برخی کالاهای لوکس. این موج تعدیل، نه واکنشی طبیعی، که نشانه سوءاستفاده از نبود زیرساختهای حمایتی برای نیروی کار است.»
مرخصی به جای تعدیل شتابزده
بغزیان در نقد رفتار برخی کارفرماها گفت:
«در مناطق توریستی مثل کیش، ممکن است با افت سفر، هتلها دچار کاهش درآمد شوند. اما در چنین شرایطی معمولاً نیروها به مرخصی اجباری فرستاده میشوند، نه اینکه اخراج شوند. این رویکرد هم اخلاقیتر است، هم از نظر اقتصادی برای خود شرکت کمهزینهتر خواهد بود.»
چرا این موج نگرانکننده است؟
بغزیان هشدار داد که تداوم این روند میتواند خود بحرانزا شود:
«در زمان رونق، شرکتها سودهای زیادی ذخیره کردند. حالا که رکود موقت شده، باید تابآوری داشته باشند. اگر قرار باشد با کوچکترین وقفه دست به تعدیل بزنند، نهتنها نیروی انسانی آسیب میبیند، بلکه خود شرکتها هم در چرخه افت بهرهوری گرفتار میشوند.»
قراردادهای کار شفاف نیستند
یکی از محورهای اصلی تحلیل بغزیان، ضعف ساختاری قراردادهای کاری بود:
«نیروی کار در ایران اغلب فاقد قراردادهای شفاف و بلندمدت است. بههمیندلیل در شرایط بحران، عملاً بدون پشتوانه رها میشوند. از سوی دیگر، کارفرما نیز از همین خلأ استفاده میکند و با اخراج نیرو، هزینههای خود را کاهش میدهد.»
امکان پیگیری حقوقی هست؛ ولی در عمل نه!
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره عدم شفافیت قانون کار بیان کرد:
«کارگران میتوانند برای احقاق حق خود به دیوان عدالت اداری مراجعه کنند. اما چون اکثر مشاغل قرارداد رسمی ندارند یا شفاف نیستند، در عمل امکان پیگیری خیلی کم است.»
حاکمیت: فقط تماشاچی بحران
بغزیان درباره نقش دولت در بحران هایی از این دست توضیح داد:
«حمایت از اشتغال وظیفهی دولت است. ابزارهایی مثل بیمه بیکاری، وام کمبهره، یا حتی حمایتهای بلاعوض باید فعال شوند. متأسفانه دولت ایران نه سیاست حمایتی شفاف دارد، نه مشخص کرده در قبال جنگ، چه مسئولیتی خواهد داشت. فقط نظارهگر است.»
تجربه دنیا؛ از ژاپن تا آمریکا
این اقتصاددان همچنین به تجربه های دیگر کشور در زمینه تعدیل اشاره کرد:
«در ژاپن قوانین کار سختگیرانه است و اخراج بهراحتی ممکن نیست. در آمریکا هم با وجود قراردادهای کوتاهمدت، شفافیت و ساختارهای مشخصی برای تعدیل وجود دارد. اما در ایران همهچیز در ابهام است و هر بحران کوچکی به موج بیکاری منجر میشود.»
راهکار چیست؟
در پایان، آلبرت بغزیان پیشنهاداتی برای جلوگیری از گسترش موج اخراجها ارائه داد:
- راهاندازی صندوقهای بحران برای بنگاهها
- فعالسازی گسترده بیمه بیکاری
- ارائه وامهای کمبهره و فوری به کارفرمایان
- بازآموزی و مهارتافزایی نیروی تعدیلشده
- ارائه مشوقهای مالیاتی به شرکتهایی که نیرو حفظ میکنند
در حالیکه استارتاپها و شرکتهای خصوصی در ایران تحت فشارهای بیسابقه هستند، تحلیلها نشان میدهند که بخش مهمی از موج تعدیل نیرو را نه بحران واقعی، بلکه سوءمدیریت، نبود حمایت ساختاری و رفتارهای فرصتطلبانه شکل دادهاست.
در چنین فضایی، بیعملی دولت میتواند موج بیکاری را تشدید کند و هزینههای اجتماعی، اقتصادی و روانی سنگینی به کشور تحمیل کند و درپایان باید به یاد داشت این تعدیلها فقط یک رقم نیستند؛ هر عدد یک زندگی، یک خانواده و یک آینده است. نمیتوان نسبت به آنها بیتفاوت بود.
انتهای پیام/
