آسیب‌شناسی استقبال پایین کنکوری‌های مجاز به انتخاب رشته برای رفتن به دانشگاه/ بیکاری موثر بود یا عدم امید به کارآفرینی؟
در حالی مهلت انتخاب رشته کنکور سراسری ۱۴۰۰ به پایان رسید که فقط نیمی از داوطلبان دارای حدنصاب آزمون، نسبت به انتخاب آن اعلام علاقه‌مندی کردند، در همین راستا بررسی اما و اگرهای استقبال پایین کنکوری‌های مجاز، ضرورت دارد.
به گزارش کارآفرینی پرس به نقل از آنا، از آغاز دهه ۹۰ روند صعودی انصراف و استقبال پایین داوطلبان مجاز کنکور از انتخاب رشته اتفاق افتاده و شیب آن به صورت منفی شدت گرفته است. واکاوی دلایل آن و آسیب‌شناسی عواقب این فرایند برای کشور در بلندمدت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ابراهیم صالحی‌عمران رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور به آنا می‌گوید: مهارت محور نبودن دانشگاه‌ها، سردرگمی داوطلبان مجاز کنکورسراسری در انتخاب رشته و اتلاف سرمایه‌های انسانی را به دنبال دارد. اگر در نظام آموزشی کشور هدایت به سمت مهارت آموزی انجام شود، کنکوری‌ها با برنامه‌ریزی هدف خود را شناسایی کرده و آن‌را دنبال می‌کنند.
علی آهون‌منش رئیس اتحادیه دانشگاه‌های غیرانتفاعی نیز به آنا می‌گوید: سلسله عوامل پیچیده‌ی مادی و معنوی در انتخاب نکردن رشته از سوی داوطلبان مجاز کنکور، موثر است و وجود رشته و گرایش‌های بدون کنکور در مقطع کارشناسی غیر از مجموعه پزشکی در دانشگاه‌ها و وجود ظرفیت بسیار محدود در پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های دولتی در این فرایند دخالت دارد.
عباس گوهری مدیر کل اسبق برنامه ریزی درسی آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی در مورد استقبال پایین داوطلبان مجاز تأکید می‌کند: رویکرد اصلی در دانشگاه‌ها، آموزش تئوری سرفصل‌ها بوده و به دلیل متناسب نبودن با رفع نیازهای روز جامعه و نداشتن کارایی لازم برای اشتغال و کارآفرینی دانشجویان از موانع اصلی انتخاب رشته توسط داوطلبان مجاز کنکور در دهه ۹۰ است.
ابوالفضل واحدی معاون آموزشی دانشگاه علم و صنعت ایران نیز به آنا خاطر نشان می‌کند: علت کاهش تمایل ۵۲ درصد از داوطلبان مجاز کنکور این تفکر است که موفقیت در ازدواج، اشتغال و غیره به دانشگاه ختم نمی‌شود و ورود به دانشگاه‌ها نیز علمی به آموخته‌های دانشجویان اضافه نمی‌کند. بعضی رشته‌های خاص و پرطرف‌دار به‌دلیل موقعیت شغلی، درآمد و شئونات اجتماعی از اقبال گسترده‌ای در بین داوطلبان، برخوردار است در حالی‌که سایر رشته‌ها با توجه به موقعیت شغلی و درآمد، استقبال لازم انجام نمی‌شود، لذا حل این مسئله از زوایای گوناگون ضرورت دارد.
چه خبر از آمار شرکت کنندگان در رشته محل های با آزمون و بدون آزمون کنکور سراسری؟
آزمون عمومی و اختصاصی هر یک از گروه‌های آزمایشی کنکور سراسری سال ۱۴۰۰ در تاریخ ۹ تا ۱۲ تیرماه ۱۴۰۰ در ۴۱۴ شهرستان و بخش مختلف کشور و ۳ هزار و ۵۲۲ حوزه امتحانی و ۱۱ کشور خارجی با رقابت یک میلیون و ۱۱۱ هزار و ۸۱۸ نفر داوطلب برگزار شد.
یک میلیون و ۱۱۲ هزار و ۷۰۸ نفر ثبت نام کردند. تعداد ۱ میلیون و ۳۶۹ هزار و ۴۱۶ نفر داوطلب در چند گروه بودند. تعداد ۱ میلیون و ۱۸۴ هزار و ۱۳۰ نفر داوطلب حاضر در جلسه آزمون بودند و تعداد مجازین به انتخاب رشته ۱ میلیون و ۸۲ هزار و ۹۰۰ نفر است.
فرایند انتخاب رشته کنکور سراسری ۱۴۰۰ از روز پنجشنبه ۱۴ مردادماه آغاز شد و ساعت ۲۴ پنجشنبه ۲۱ مرداد به پایان رسید، جمع کل ظرفیت پذیرش( باآزمون و با سوابق تحصیلی) توسط سازمان سنجش آموزش کشور ۵۳۴ هزار و ۹۱۹ نفر و جمع کل ظرفیت پذیرش( باآزمون و با سوابق تحصیلی) توسط دانشگاه آزاد اسلامی ۴۵۸ هزار و ۳۱۵ نفر است. با پایان یافتن مهلت انتخاب رشته تعداد ۵۲۳ هزار و ۶۷۱ نفر در رشته های با آزمون سال جاری ثبت نام کردند که این تعداد در مقایسه با آمار انتخاب رشته سال ۱۳۹۹ با تعداد ۴۵۹ هزار و ۴۴۱ نفر، به میزان بیش از ۶۴ هزار نفر بیشتر است، نتایج نهایی پذیرش دانشجو در کنکور سراسری هفته آخر شهریورماه اعلام میشود.
آسیب شناسی آزمون ورودی دانشگاه‌ها
مرتضی مردیها عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در مقاله ای با عنوان «آسیب شناسی آزمون ورودی دانشگاه» می گوید: تردیدی نیست که شغل مهم ترین خواسته انسان پس از امنیت در سراسر جهان امروز بوده و این، بیکاری را به بزرگترین معضل کشورهای جهان امروزی اعم از توسعه یافته و در حال توسعه تبدیل کرده است. اما ارزش شغل و بحران بیکاری مستقل از روند رو به رشد سطح آموزش است.
مردیها می‌افزاید: هر جامعه‌ای ظرفیت محدودی برای تعداد شاغلان مثلاً در سطح معلمی دبستان دارد. زمانی این شغل به داشتن مدرک سیکل، زمانی دیپلم و زمانی لیسانس موکول میشود. چنین رشدی ناگزیر است و این حلقه ارتباط آموزش و بیکاری را می‌گسلد؛ به‌تعبیر دیگر، با محدودیت ورود به دانشگاه مشکل بیکاری حل نمی‌شود؛ حتی هزینه ایجاد شغل هم ضرورتاً پایین نمی‌آید، مشروط بر اینکه پذیرش تغییر مداوم مرز میان تعلیمات عمومی و تعلیمات تخصصی و ناگزیری توسعه آموزش‌عالی در پی توسعه آموزش دبستانی و دبیرستانی، در میان جامعه مورد فهم و پذیرش قرار گیرد و درونی شود.
وی ادامه می‌دهد: توزیع تراکم تقاضا برای آموزش عالی به معنای برنامه ریزی‌ای است که حاصل آن هدایت بخش‌هایی از دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیل، به سمت آموزش‌های کوتاه مدت فنی و جذب دربازار کار است.
استاد دانشگاه علامه طباطبائی خاطر نشان می کند: از اوایل دهه پنجاه، که تعداد فارغ‌التحصیلان دبیرستان‌ها به سرعت بر ظرفیت دانشگاه‌ها پیشی‌گرفت، پدیده‌ای به عنوان «پشت کنکوری» به عنوان معضلی اجتماعی و حتی سیاسی مطرح شد. تصورغالب این بود که دولت موظف است شغل یا ادامه تحصیل دیپلمه‌ها را تکفل کند و اگر تعداد زیادی از دانش‌آموختگان دبیرستان‌ها نه در دانشگاه پذیرفته می‌شوند و نه امکان اشتغال به صورت استخدام دولتی در فضاهای کارمندی را دارند، این حاصل نوعی توطئه برای اضمحلال نیروهای جوان یا دست کم نشان کژکارکرد نظام دیوانسالاری کشور است.
مردیها عنوان می‌کند: البته این تصور به دو دلیل اشتباه بود: یکی اینکه لازمه لاینفک توسعه، مواجهه با اموری چون بیکاری دانش‌آموختگان است؛ چیزی که در عموم کشورهای درحال توسعه یا حتی توسعه یافته قابل مشاهده است و یک نظام سیاسی با حسن نیت و یک دیوانسالاری سامانیافته هم قادر به حل این مشکل نیست.
وی می گوید: دوم اینکه دریافت عامه از پدیده پشت کنکوری دچار درجاتی از آماس و توهم است. درصد زیادی از این افراد اگر کنکور هم حذف و از آنان خواسته شود که بدون هیچ مانعی در کلاس‌های درس حاضر شوند، به دلیل بی‌بهرگی ازعلاقه یا استعداد، و نوع تحصیلاتِ نسبتاً دشوار دانشگاهی، از این پیشنهاد استقبال نخواهند کرد. روشن است برای دانش‌آموزانی که تحصیلات دبیرستان را به دشواری و با نمرات پایین سپری کرده‌اند، ورود به دانشگاه و عبور موفق از مراحل آن نه مقدور است و نه مفید. اما از آنجا که، از نظر روانشناختی، انسانها علاقه‌مندند مشکلات ساختاری را به مقصرهای خاص و عدم توانایی درونی را به موانع بیرونی نسبت دهند، پشت کنکوری‌ها به عنوان افراد مستعدی که به ناحق محروم شده اند، معرفی می‌شوند.
آهون‌منش رئیس اتحادیه دانشگاه‌های غیرانتفاعی نیز سلسله عوامل پیچیده‌ی مادی و معنوی را در انتخاب نکردن رشته از سوی داوطلبان مجاز کنکور، موثر دانسته و می افزاید: وجود رشته و گرایش‌های بدون کنکور در مقطع کارشناسی غیر از مجموعه پزشکی در دانشگاه‌ها و وجود ظرفیت بسیار محدود در پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های دولتی در این فرایند دخالت دارد.
آهون‌منش ادامه می‌دهد: پاندمی کرونا به عنوان عاملی دیگر در شکل‌گیری وضعیت موجود در ۲ سال گذشته نقش داشته و با توجه به غیرحضوری شدن آموزش در دانشگاه‌ها و نبود اعتماد به سیستم آموزشی غیرحضوری، ترجیح داوطلبان این است که یک سال بیشتر پشت کنکور باشند و زمانی که آموزش‌ها حضوری شد، وارد دانشگاه‌ها شوند.
وی می گوید: سومین عامل نیز موضوع حذف کنکور است که شورای عالی انقلاب فرهنگی دستور حذف کنکور را به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ کرده در حالی که این دستور به دلیل وجود محدودیت ظرفیت در پذیرش داوطلبان برای دانشگاه‌ها، مشکل ایجاد می‌کند زیرا تعداد حائزین شرایط در کشور در مقایسه با ظرفیت ۱۰ درصدی پذیرش در موسسات آموزش‌عالی چندین برابر است و بایستی برای ورود آن‌دسته از داوطلبان حتما کنکور برگزار شود.
راهکارهای برون رفت از آسیبی به نام کنکور سراسری
مقام معظم رهبری می فرمایند: «برای کنکور یک کاری بکنید. یک فکر صحیح، عمیق و عملی کنید. بعد هم دنبالش اقدام کنید.»
در راستای تحقق منویات رهبری به نظر می‌رسد در عین اینکه هر نوع توسعه آموزش در هر شرایطی درنهایت، نتایج مطلوب در بر خواهد داشت، اما این به معنای تمرکز مسئولیت تمام این آموزش بر روی آموزش‌عالی نیست. نظام آموزش متوسطه باید به گونه‌ای طراحی و سازماندهی شود که در مقاطع مختلف بخش پرشماری از دانش‌آموزان را به حوزه‌های آموزشی‌ای بجز آموزش عالی هدایت کند.
صالحی‌عمران رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور عنوان می‌کند: نخستین راهکار این بازطراحی، تجدید نظر جدی در توزیع دانش آموزان در دبیرستان و هنرستان است، به گونه‌ای که درصد بیشتری از فارغ‌التحصیلان دوره راهنمایی از طریق هدایت و تشویق و درنتیجه، الزام براساس سوابق تحصیلی، به مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای راه یابند. این کار نه تنها تراکم کاذب تقاضا برای آموزش‌عالی را تعدیل می‌کند و از تورم این آسیب اجتماعی می‌کاهد، بلکه توانایی عمومی نیروی انسانی جامعه را در زمینه‌های فنی و هنری افزایش می‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: تعریف و تدوین جدیدی از مراکز آموزش فنی و هنری و حرفه‌ای می‌تواند مبنایی برای تأمین لایه‌های بالای کارکنان و کارگران ماهر فراهم کند که ضمن تعدیل تمایل به آموزش‌عالی، زمینه‌ساز کارآمدی بیشتر نیروی انسانی خواهد بود.
آهون‌منش رئیس اتحادیه دانشگاه‌های غیرانتفاعی نیز می گوید: حق ثبت یک رشته برای دانشگاه‌ها بر اساس نیازسنجی و با رویکرد کارآفرینی، اشتیاق داوطلبان مجاز کنکور به انتخاب رشته در دانشگاه‌ها را به دنبال خواهد داشت.» وی ادامه می دهد: «بعضی از رشته‌ها منحصرا باید در یک واحد دانشگاهی ارائه شود و تا زمانی‌که حق ثبت در یک رشته‌تخصصی برای دانشگاه‌ها وجود نداشته باشد، ورودی‌ها بدون کنترل و خروجی‌ها نیز مازاد بر نیاز بازارکار خواهد بود.
در نهایت تجدیدنظر در نظام پذیرش دانشجو در آموزش‌عالی کشور یک ضرورت است و تغییر در روش‌های کنکور و پذیرش دانشجو باید براساس تحقیقات علمی و به‌صورت تدریجی انجام گیرد و از هرگونه اقدام و سیاست‌گذاری نسنجیده و شتاب‌زده باید پرهیز شود.
انتهای پیام/
